Çimento, inşaat sektörünün vazgeçilmez yapı taşlarından biridir. Ancak bu değerli malzemenin kullanımı, beraberinde belirli sağlık ve güvenlik risklerini de getirmektedir. Toz yayılımı, kimyasal tahriş, kas-iskelet zorlanmaları ve düşme riskleri; çimento uygulamalarında çalışanlar için dikkate alınması gereken temel tehlikelerdir.

Bu içerikte, çimento uygulamalarında iş sağlığı ve güvenliğini sağlamak için alınması gereken temel önlemleri, kişisel koruyucu donanım kullanımını, eğitim ve organizasyon süreçlerini detaylı bir şekilde ele alıyoruz. İş kazalarının önüne geçmek ve çalışanların sağlığını korumak isteyen firmalar için kapsamlı bir rehber sunuyoruz.

1. Çimento tozuna maruz kalma riski

Çimento torbası açma, karıştırma ve dökme aşamalarında havaya yayılan çimento tozu, solunum yolu ile vücuda alınabilir. Uzun süreli maruz kalma; öksürük, bronşit ve mesleki astım gibi solunum hastalıklarına neden olabilir.

Toz kontrolü için kapalı sistemler, vakumlu torba boşaltıcılar ve toz maskesi kullanımı şarttır. İş yerlerinde havalandırma sistemlerinin düzenli çalışması ve tozlu alanların sınırlanması büyük önem taşır.

2. Cilt teması ve kimyasal tahriş

Islak çimento, yüksek pH değeri nedeniyle cildi yakabilir veya aşındırabilir. Özellikle el, bilek ve dirsek bölgesinde temas sonucunda "çimento dermatiti" adı verilen tahrişler görülebilir.

Bu nedenle nitril veya PVC kaplı eldiven, su geçirmez çimento tulumu ve dizlik gibi kişisel koruyucu donanımlar kullanılmalıdır. Uygulama sonrası ellerin bol su ve sabunla yıkanması gerekir.

3. Göz sağlığına yönelik riskler

Çimento tozunun göze kaçması ciddi tahrişe, uzun süreli temasta ise kalıcı görme kaybına neden olabilir. Özellikle rüzgârlı alanlarda açık şekilde taşınan veya dökülen çimento göze doğrudan temas edebilir.

Bu nedenle kapalı koruyucu gözlük veya siperlik kullanımı zorunlu olmalıdır. Her çalışma alanında göz duşu istasyonu bulunmalı ve acil müdahale eğitimi verilmelidir.

4. Ergonomik riskler ve yük kaldırma

Çimento torbalarının elle taşınması, çalışanlarda bel fıtığı, kas zorlanması ve eklem ağrıları gibi kas-iskelet sistemi rahatsızlıklarına neden olabilir. Özellikle sürekli eğilme, dönme ve ağırlık taşıma hareketleri riski artırır.

Yük kaldırma ve taşıma işlemlerinde eğitim verilmesi, taşıma arabası ve vinç gibi yardımcı ekipmanların kullanımı ergonomik riskleri azaltır. Çalışanların düzenli dinlenme molalarıyla çalışma süresi dengelenmelidir.

5. Düşme, kayma ve çarpma riskleri

Islak çimento yüzeyler kaygan olabilir ve düşme riskini artırır. Aynı zamanda uygulama alanında düzensiz yığılmış torbalar veya hortumlar çarpma ve takılma tehlikesi yaratır.

İnşaat sahasında düzgün zemin organizasyonu, kaymaz zemin ayakkabıları ve uyarı levhaları kullanılmalıdır. Alan sınırlayıcı bariyerler ile çalışanların düşme riski olan bölgelerden uzak durması sağlanmalıdır.

6. Gürültü ve titreşim riski

Çimento uygulamalarında kullanılan karıştırıcılar, pompa makineleri ve kesiciler yüksek seviyede gürültü oluşturabilir. Uzun süreli maruziyet, işitme kaybı ve titreşim kaynaklı dolaşım bozukluklarına yol açabilir.

Bu ekipmanlar kullanılırken kulaklık veya tıkaç gibi kulak koruyucuları kullanılmalı ve titreşimli el aletleri sınırlı süreyle çalıştırılmalıdır. Gürültü seviyeleri periyodik olarak ölçülmelidir.

7. Kişisel koruyucu donanım (KKD) kullanımı

Çimento uygulamalarında KKD kullanımı hayati öneme sahiptir. Gerekli donanımlar: toz maskesi (FFP2 veya FFP3), gözlük, eldiven, çimento tulumu, dizlik, çelik burunlu ayakkabı ve kask şeklindedir.

KKD’ler sadece temin edilmekle kalmamalı, aynı zamanda doğru şekilde kullanılmalı ve düzenli olarak yenilenmelidir. Uygulama öncesi KKD kontrol listeleri hazırlanmalıdır.

8. Eğitim ve farkındalık çalışmaları

İş sağlığı ve güvenliği önlemleri, sadece malzeme ve ekipmanla sınırlı değildir. Çalışanların riskler hakkında bilinçlendirilmesi, doğru uygulamaların öğretilmesi kritik bir adımdır.

Düzenli periyodik eğitimler, kısa işbaşı bilgilendirmeleri ve görsel uyarılar; iş kazalarının büyük bölümünü önleyebilir. Özellikle yeni başlayan çalışanlara özel oryantasyon programı uygulanmalıdır.

9. Alan organizasyonu ve ekipman güvenliği

Şantiye veya uygulama alanlarında düzenli depolama, açık geçiş yolları ve acil çıkışların boş bırakılması temel güvenlik önlemleri arasındadır. Ayrıca kullanılan makinelerin periyodik bakımının yapılması gerekir.

Elektrikli karıştırıcılar, vibratörler ve beton pompalarının kablo izolasyonları kontrol edilmeli, topraklama sistemi eksiksiz olmalıdır. Kıvılcım riski olan ortamlarda kıvılcım korumalı motorlar tercih edilmelidir.

10. İSG mevzuatına uygunluk ve denetim

Türkiye’de çimento üretimi ve uygulamaları, İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ve ilgili yönetmeliklerle denetlenmektedir. Çalışma ortamı toz ölçümleri, gürültü seviyesi analizleri ve risk değerlendirmeleri yapılmalıdır.

İşyeri hekimi ve İSG uzmanı denetimlerinde ortaya çıkan eksiklikler düzenli olarak giderilmeli ve kayıt altına alınmalıdır. Ayrıca yüklenici firmalar ile taşeron çalışanlara da aynı kurallar uygulanmalıdır.

11. Acil durum hazırlıkları

Çimento uygulamaları sırasında olası cilt yanıkları, toz soluma, göz temasları veya ekipman kaynaklı kazalar için acil müdahale planı hazırlanmalıdır. Tüm çalışanlar bu planı bilmeli ve uygulanabilir hâlde tutmalıdır.

Yangın söndürücüler, göz duşu kitleri, ilk yardım çantaları ve acil numaraların bulunduğu panolar kolay erişilebilir yerlerde bulunmalıdır.

12. Sürdürülebilir İSG yaklaşımı

İş sağlığı ve güvenliği kültürü bir defalık değil, sürekli olarak geliştirilen ve desteklenen bir sistem olmalıdır. Teknolojik gelişmelerle birlikte daha az tozlu uygulama yöntemleri, otomatik karıştırıcılar ve hazır harç sistemleri İSG'yi destekleyici rol oynamaktadır.

Sürdürülebilir İSG yaklaşımı, sadece kazaları değil, meslek hastalıklarını da önleyerek iş gücü verimliliğini artırır ve firmanın itibarını güçlendirir.

Sonuç Yerine Güvenli Uygulama, Sağlam Yapı

Çimento uygulamaları her ne kadar fiziksel bir iş olsa da, bilinçli ve planlı şekilde yürütüldüğünde son derece güvenli hâle getirilebilir. İş sağlığı ve güvenliği önlemleri sayesinde hem çalışanlar korunur hem de işin kalitesi artar.

Unutulmamalıdır ki, sağlıklı çalışanlar sağlam yapılar inşa eder. Bu nedenle İSG önlemleri, yalnızca bir zorunluluk değil; profesyonel ve etik bir yaklaşımın parçasıdır.